İslam Geleneğinde İşari Tefsir

Âyetlerin anlamını Kur’ân’a muhâtap olan ilk nesillerin, özellikle de sahâbenin anladığı ile sınırlama ve geri kalan her türlü izaha ya tepeden bakma veya bütünüyle reddetme yönünde bir eğilimin son zamanlarda arttığı görülmektedir. Oysaki on dört asırlık tecrübe itibarıyla ümmet bu temel anlamı kabul ve teslim etmiş; ancak zamanla buna yeni açılımları ve izahları da eklemiştir. Şüphesiz ki bu durum kaçınılmazdır; zira zaman içinde muhâtapların zihinsel değişim ve gelişiminin tabii bir neticesidir. Öte yandan ortaya konulan pek çok açıklama ve yorumun bireysel telakkî ve anlayışlar olduğu muhakkaktır. Buna bağlı olarak âyetlerin asıl-orijinal anlamı ile zaman içinde onlar hakkında yapılmış olan izahları tefrik etmek üzere tefsir-te’vîl ayrımına gerek duyulmuştur. “İşârî Tefsir” kapsamına giren izahların bu ayrıma göre sübjektif te’vîller olduğu âşikârdır. Bununla birlikte her Müslümanın Kur’ân’a bizâtihi muhâtap olma, onu özümseme, kendi âleminde onunla özgün ve dinamik bir irtibat tesis etme hakkı da bulunmaktadır. İşârî tefsir kapsamına giren açıklamalar tam da bu husûsî bağlantının bir neticesidir. Elinizdeki kitapta işârî tefsirin öncelikle teorik çerçevesi ve meşrûiyet zemini üzerinde durulmuş; bu iki önemli meseleyle ilgili pek çok bilgi, yorum, tespit ve analize yer verilmiştir. Tarihsel perspektif açısından genelde İslâm âleminin, özelde Anadolu’nun ilim ve fikir tarihinde önemli yer tutan isimler örneğinde, hicrî ilk asırlardan günümüze değin işârî tefsire nasıl yaklaşıldığı; nasıl, niçin ve hangi argümanlarla desteklendiği yahut tenkit edildiği de yine bu kitapta genişçe ele alınmıştır. İşârî tefsirle doğrudan yahut dolaylı ilgisi bulunan ve kimi zaman zihinsel karışıklığa neden olan önemli kavramlar hakkında verilen detaylı mâlumat ve nihâyet işârî tefsirin pratik anlamda tefsir literatürüne nasıl yansıdığı da yine kitabın muhtevâsı dâhilindedir. Okuyucu bu kitapta; işârî tefsire ve mensuplarına karşı peşin hükümler ve temelsiz ithamlarla yapılan tenkit örneklerini ve bunların değerlendirmesini de bulacaktır.